Grafika użytkowa i malarstwo niektórym osobom mogą się jawić jako odległe obszary plastyki, ale w praktyce artyści obu dziedzin stają przed tymi samymi problemami plastycznymi jak np.: równowaga kompozycyjna, kolor, skala, dominanta, itd. Zdarzają się też przykłady w historii sztuki, że artyści kojarzeni z zupełnie odrębnymi nurtami w sztuce, tworzą bardzo podobne projekty. Dziś chciałabym przyjrzeć się pod tym względem projektom dwóch słynnych artystów: francuskiego malarza Henriego Matisse’a i Paula Randa – amerykańskiego grafika designera zwanego ‘papa logo’.
Matisse był jednym z głównych przedstawicieli kierunku w sztuce zwanego fowizmem. Fowizm powstał w 1905 roku i był początkiem awangardowej rewolucji w sztuce. Główne cechy fowistycznego malarstwa to: jaskrawa kolorystyka, uproszczona forma, deformacje kształtu i koloru. Dobór żywiołowych barw był całkowicie spontaniczny, co potwierdza Matisse w wypowiedzi z 1907 roku: „Dobór mych barw nie wywodzi się z żadnej teorii naukowej, ale opiera się na obserwacji, na uczuciu i doświadczeniu mej wrażliwości (…) środki najprostsze pozwalają malarzowi najpełniej wypowiedzieć się”.
Oto kilka prac Matisse’a z tamtego okresu:
Późniejsze prace artysty były znacznie łagodniejsze. Krzykliwe zestawienia barwne i gruba faktura ustąpiły miejsca elegancji i delikatności miękkich linii, a z fowizmu artysta zachował czystość barw.
Dzieła Matisse’a zawsze miały pogodny wyraz, chociaż ich forma zmieniała się wraz z upływem czasu. W późniejszym okresie życia, z powodu choroby, Matisse nie mógł już pracować przy sztalugach i zmuszony był zmienić technikę wykonywania prac. Zaczął posługiwać się wycinanką i moim zdaniem właśnie wtedy powstały jego najciekawsze prace. Ich forma została znacznie uproszczona, ale pogodna atmosfera, żywe kolory i perfekcyjna kompozycja – pozostały. Wspaniale działa w nich również skala i format. W większości są to prace bardzo dużych rozmiarów.
Oto przykłady wycinanek autorstwa Matisse’a:
Co łączy Matisse’a z najsłynniejszym projektantem logo? Zacznijmy po kolei, bowiem twórczość Paula Randa też jest złożona i wielowątkowa. Oczywiście najbardziej znany jest on z projektów logo (stąd jego przydomek „papa logo”). Zaprojektował znaki dla takich firm jak: IBM, Enron, NEXT, UPS, a nawet nowe logo Forda (choć akurat ten projekt nie został wdrożony). Znaki zaprojektowane przez Paula Randa są lekkie, pomysłowe, dobrze się skalują i po prostu świetnie prezentują się na rozmaitych produktach.
Oprócz projektów logo, Paul Rand stworzył setki okładek książkowych i plakatów. Ta część jego twórczości jest mi szczególnie bliska, a jego okładki uważam za jedne z najlepszych na świecie. Cechuje je duża swoboda pod względem układu elementów i użytych kolorów. W wielu swych projektach grafik łączy prostą, jednoelementową typografię z ozdobną, odręczną kaligrafią zachowując odpowiednie proporcje. Wszystkie projekty Randa cechują się prostotą, ale żaden z nich nie jest przy tym nudny.
Podobnie jak Matisse – Paul Rand miał niezwykle wyrobione oko. Jego projekty wyróżniają się wręcz doskonałą precyzją i równowagą w kompozycji. Mimo wspomnianej swobody i pozorów przypadkowości, żaden element projektu nie jest przypadkowy. Wszystko osadzone jest w idealnym miejscu. Każda kompozycja jest przemyślana w najdrobniejszym detalu – łącznie z umiejscowieniem podpisu twórcy. Spójrzcie na ten projekt:
Mimo asymetrii lewa strona obrazu równoważy się z prawą. Balans wyczuwalny jest także w wykończeniu krawędzi elementów – plamy koloru są miękkie, ze śladami pędzla, a reszta jest ostra – jakby spod nożyczek. Doskonała równowaga panuje też między elementami pokrytymi farbą, a białym tłem. Gdybyśmy wyobrazili sobie wagę, na której moglibyśmy z jednej strony ułożyć wszystkie fragmenty obrazu zadrukowane, a na drugiej szalce tło, (czyli obszary niezadrukowane), to obie szalki zrównoważyłyby się.
Mistrzowsko wyważona kompozycja, prostota form i zastosowanie prostych, czystych kolorów, oraz technika wycinanki i kolażu zbliża wizualnie prace obu słynnych artystów. Oto przykłady projektów Paula Randa, które w wyraźny sposób inspirowane są twórczością Matisse’a:
